ΟΙ ΚΟΡΕΔΕΣ ΤΩΝ ΒΟΥΡΛΩΝ ΤΗΣ ΜΙΚΡΑΣ ΑΣΙΑΣ (Έρευνα Ν. Ι. Λεβογιάννης) (από το υπό έκδοση βιβλίο του «Νεότερη Ιστορία της Νάξου», τ. Β΄).

Του φιλόλογου-πρώην βουλευτή Νίκου Ι. Λεβογιάννη

(από το υπό έκδοση βιβλίο του «Νεότερη Ιστορία της Νάξου», τ. Β΄).

Τα Βουρλά της Μικράς Ασίας ήταν μια δεύτερη Νάξος, με πληθυσμό στις αρχές του 20ου αιώνα πάνω από 30.000 Έλληνες. Οι Ναξιώτες των Βουρλών ήταν συντριπτικά οι περισσότεροι από τους εκεί Έλληνες. Από τους 30.000 Έλληνες κατοίκους την περίοδο 1900-1907 οι 20.000 ήταν Ναξιώτες. Ναξιώτες αναφέρονται ανάμεσα στους πρώτους οικιστές και δημιουργούς αυτής της πανέμορφης πόλης.

Οι Ναξιώτες των Βουρλών, εργάτες στα αμπέλια της περιοχής αρχικά, εξελίχτηκαν σε σπουδαίους οικονομικούς, κοινωνικούς και πνευματικούς παράγοντες της πόλης. Ίδρυσαν εκκλησιές, σχολεία, ορφανοτροφεία κ.λπ., ενώ ανέδειξαν επιστήμονες, εμπόρους, μεγαλοκτηματίες κ.λπ.

Ανάμεσα σ’ αυτούς εξέχουσα θέση είχαν στις αρχές του 20ου αιώνα και μέχρι τη Μικρασιατική καταστροφή οι Κορέδες, που ήρθαν στα Βουρλά από την Κωμιακή Νάξου και από εργάτες στα αμπέλια έγιναν μεγαλέμποροι και μεγαλοκτηματίες.

Τα ξαδέλφια Σωκράτης και Αλέξανδρος Κορές ήσαν σταφιδέμποροι και καπνέμποροι (Ν. Κεφαλληνιάδης: «Μνήμες της Ανατολής» Αθήνα 1988, σ.53). Τα κτήματα των Κορέδων βρίσκονταν λίγο έξω απ’ τα Βουρλά στη θέση Τσαΐρια, ενώ τα γραφεία της επιχείρησής τους ήταν στο κέντρο της πόλης. Ο Φιλωτίτης Βασ. Αρώνης ήταν επιστάτης στα κτήματα των Κορέδων. Το μέρος που βρίσκονταν τα κτήματα των Κορέδων ονομαζόταν «μετόχι των Κορέδων» (οικισμός των Κορέδων).

Σημαντικές προσωπικότητες των Κορέδων στα Βουρλά ήταν οι:

ΔΕΣΠΟΙΝΑ ΚΟΡΕ

Το 1910 η Δέσποινα Κορέ διέθεσε υπό μορφή δανείου 10 εικοσάφραγκα για την κατασκευή της νέας πτέρυγας της Αναξαγορείου σχολής.

ΟΥΡΑΝΙΑ ΚΟΡΕ

Η Ουρανία ήταν σύζυγος του Αναξαγόρα Κορέ. Το 1922 έπεσε στη θάλασσα για να σωθεί από τους Τσέτες που εισέβαλαν στα Βουρλά. Κολυμπώντας πάνω από 12 ώρες εντοπίστηκε από ένα εμπορικό ιταλικό πλοίο που την περισυνέλεξε και τη μετέφερε στη Ρόδο. Από εκεί έφθασε μετά από μερικές μέρες στον Πειραιά όπου βρήκε τα δυο παιδιά της και την πιστή υπηρέτριά της Ειρήνη, που είχαν διασωθεί κιι ατοί στον Πειραιά. Την δραματική ιστορία της και της οικογένειάς της περιγράφει σε χρονογράφημά του στο «Ελεύθερον Βήμα» ο Σπύρος Μελάς (βλ. παρακάτω).

ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ-ΑΛΕΚΟΣ Κ. ΚΟΡΕΣ (1872-1922)

Ο Αλέξανδρος Κων/νου Κορές γεννήθηκε το 1875 στην Κωμιακή (α.μ.404). Γονείς του ήταν ο Κων/νος και η Ζωή Κορέ που είχαν αποκτήσει 7 παιδιά, τον Αλέξανδρο, την Μαντώ, τον Αναξαγόρα, τον Θεμιστοκλή, την Αθηνά, την Χρυσάνθη και την Αναστασία.

Ο Αλέξανδρος παντρεύτηκε το 1907 στη Νάξο την Μαργαρίτα Δρύλλη. Στον γάμο του παρευρέθη ο εξάδελφός του Σωκράτης Κορές. Στην Ναξιώτικη εφημερίδα «Αιγαίον» της 28.4.1907 στη στήλη «κοινωνικά» αναφέρεται η είδηση: «αφίκετο όπως παρευρεθεί εις τους γάμους του αγαπητού του εξαδέλφου κ. Αλ. Κορέ, ο εν Βρυούλλοις της Ανατολής αποκατεστημένος αξιόλογος συμπολίτης κ. Σωκράτης Κορές μεγαλοκτηματίας». Και λίγες μέρες αργότερα γράφει: «ανεχώρησεν εις Βρύουλλα Σμύρνης ο εκεί εγκατεστημένος συμπολίτης κ. Σωκρ. Κορές μεγαλοκτηματίας». Ο Αλέξανδος Κορές απέκτησε με τη Μαργαρίτα τρία παιδιά: 1) την Κατίνα 1908-1954)-σύζυγο Αθ. Ζαχαρίου, 2) τον Κων/νο (1909-1981), ο οποίος είναι γραμμένος στο μητρώο αρρένων του Δήμου Κορωνίδος με α.α 1406. Στην εφημερίδα «Παροναξία» (φ. 22/30.9.1909) αναφέρεται η γέννηση του γιου του: «Τον άριστον φίλον και συμπολίτην μας Αλ. Κορρέν έμπορον εν Βρυούλλοις συγχαίρομεν διά την απόκτησιν υιού». ο Κων/νος με τη σύζυγό του Φλ. Παλαιολόγου απέκτησε τρία παιδιά τον Αλέκο, την Μαρία και τον Ιάκωβο, 3) την Ζωή, σύζυγο Σπ. Αγλούπα (1910-2010), η οποία είναι η πρώτη γυναίκα δημοτική σύμβουλος στο δήμο Νάξου το 1952.

Στην ίδια εφημερίδα «Παροναξία» της 27.4.1911 αναφέρεται ότι: «Αφίκετο την παρελθούσα εβδομάδα εκ Σμύρνης η κ. Μαργαρίτα Κορρέ, σύζυγος του εν Βρυούλοις σταφιδεμπόρου κ. Αλεξ. Κορρέ, μετά του αδελφού της κ. Ματθαίου Δρύλλη». Ο Αλέξανδρος Κορρές διατήρησε την ελληνική υπηκοότητα.

Ο Αλέξανδρος Κορές μετά τη δολοφονία του πατέρα του, πριν από τη μικρασιατική εκστρατεία, ανέλαβε τις εμπορικές επιχειρήσεις τους και δημιούργησε δικό του εμπορικό οίκο σταφίδας με τη φίρμα «Α. Κ. ΚΟΡΕΣ» και αργότερα συνεταιρίστηκε με τον εξάδελφό του Σωκράτη Κορέ και η φίρμα έγινε «Α. Κ. ΚΟΡΕΣ και ΣΙΑ». Ήταν φατόρος (μεγαλέμπορος) και έκανε εξαγωγές κατ’ ευθείαν στο εξωτερικό.

Παράλληλα στα Βουρλά είχε και κοινοτική δράση και εθεωρείτο από τους πιο εκλεκτούς και ευγενείς παράγοντες της κοινωνικής και εθνικής ζωής των Βουρλών. Υπήρξε έφορος του Ορφανοτροφείου Βουρλών το οποίο ιδρύθηκε το 1920 για την περίθαλψη των ορφανών κυρίως του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου και εργάστηκε με ζήλο για την οργάνωσή του, διέθεσε μάλιστα και το ποσό των 40 εικοσάφραγκων.

Κατά την περίοδο της ελληνικής «κατοχής» της περιοχής της Σμύρνης (1919-1922) εργάστηκε για την οργάνωση της αγροφυλακής. Ήταν μέλος της Επιτροπής Μικρασιατικής Άμυνας, που συγκροτήθηκε στα Βουρλά μετά την ήττα του ελληνικού στρατού στον Σαγγάριο (Αύγουστος 1921) με στόχο την αντιμετώπιση της κατάστασης. Έκαναν εράνους και συγκέντρωσαν σημαντικά ποσά, τα οποία κατέθεταν στο ταμείο της εκκλησίας της Παναγίας και χρησιμοποιήθηκαν για πολλούς γενικούς σκοπούς, σαν ένα είδος τράπεζας και ταμιευτηρίου.

Τον Σεπτέμβριο του 1922, όταν οι Τούρκοι κατέλαβαν και έκαψαν τα Βουρλά, ο Αλέκος Κορές συνελήφθη μεταξύ των πρώτων μαζί με τον εξάδελφό του Σωκράτη, οδηγήθηκαν μαζί με άλλους στα «τέλια του Μουσελέ» και εκτελέστηκαν μαζί με άλλους Βουρλιώτες με την κατηγορία ότι ήταν μέλη της Επιτροπής Μικρασιατικής Άμυνας Βουρλών. Η εκτέλεση έγινε χωρίς διαδικασία και κατά τρόπο μαρτυρικό. (Ν. Μηλιώρη «Τα Βουρλά»).

Τα τρία παιδιά του ο Αλέξανδρος τα φυγάδευσε έγκαιρα μέσω Χίου στην Ελλάδα στη γιαγιά και τον παππού τους (Δρύλλη) στη Νάξο. Η σύζυγός του είχε πεθάνει στα Βουρλά το 1921.

Η Αθηναϊκή εφημερίδα «ΠΑΤΡΙΣ» στο αφιέρωμά της «Τα ηρωικά Βουρλά» στις 31 Ιανουαρίου 1930 γράφει ότι οι Βουρλιώτες πρόσφυγες στην Αθήνα ίδρυσαν το 1923 την «Ένωσιν των εκ Βρυούλλων και περιχώρων προσφύγων», της οποίας το πρώτο ιδρυτικό συμβούλιο περιλάμβανε τους Νικόλαο Πρασσά γιατρό, Νικόλαο Μανωλά, Δημήτριο Πολυκράτη γιατρό, Αλέξανδρο Κορέ, Ιωάννη Βαϊγκούση, Αντώνιο Πασπάτη και Εμμ. Χιλιμάντζο.

ΑΝΑΞΑΓΟΡΑΣ Κ. ΚΟΡΕΣ

Έμπορος σταφίδας μαζί με τον αδελφό του Θεμιστοκλή. Γιος του Κων/νου και της Ζωής Κορέ και αδελφό του Αλέξανδρου.

Το γραφείο της επιχείρησής του βρισκόταν στον κεντρικό εμπορικό δρόμο των Βουρλών. Η φίρμα του ήταν «ΑΔΕΛΦΟΙ Κ. ΚΟΡΕ». Σύζυγος του Αναξαγόρα ήταν η Ουρανία Κορέ και απέκτησαν δυο γιους τον Κώστα και τον Λευτέρη, που το 1922 ήταν ανήλικοι. ο Αναξαγόρας ανέπτυξε στα Βουρλά σπουδαία κοινωνική και κοινοτική δράση και ήταν ένας από τους προκρίτους των Βουρλών.

Στις 30 Αυγούστου 1922 μπήκαν οι Τούρκοι στα Βουρλά και τότε άρχισε το δράμα των Ελλήνων κατοίκων και της οικογένειας του Αναξαγόρα. Όταν άρχισαν να πυρπολούνται οι ελληνικές γειτονιές έντρομοι οι κάτοικοι άρχισαν να φεύγουν προς κάθε κατεύθυνση και κυρίως στον δρόμο προς την Σμύρνη.

Ο Αναξαγόρας Κορές ενώ προχωρούσε εξαντλημένος και κατάκοπος μαζί με την σύζυγό του Ουρανία στον παραλιακό δρόμο προς την Σμύρνη, άκουσε αιφνιδίως καλπασμό αλόγων και ταυτόχρονα τη φωνή της συζύγου του η οποία του έλεγε έντρομη: «έρχονται Τούρκοι, ακούς; να φύγουμε από τον δρόμο». –«έχεις δίκιο, να φύγουμε…» τραύλισε εκείνος φοβισμένος και τράβηξαν προς τη θάλασσα, όπου κρύφτηκαν κάτω από το νερό για να μην τους βλέπουν οι Τσέτες.

Έμειναν κάτω απ’ το νερό όσο άντεχαν. Ο Αναξαγόρας δειλά-δειλά έβγαλε το κεφάλι του απ’ το νερό και αφού βεβαιώθηκε ότι οι Τσέτες είχαν περάσει βγήκε στην παραλία και άρχισε να αναζητά τη γυναίκα του που δεν την έβλεπε πουθενά. Ανέβηκε στον δρόμο, κατέβηκε ξανά στην παραλία, την φώναζε, αλλά εκείνη δεν φαινόταν πουθενά. Υπολόγισε ότι μπορεί να βγήκε πριν από εκείνο από τη θάλασσα και να πήρε τον δρόμο για την Σμύρνη.

Ο Αναξαγόρας ξεκίνησε προς τη Σμύρνη όπου κατάφερε να φθάσει, αλλά η Ουρανία δεν βρισκόταν πουθενά, δεν την είδε κανένας. Ο Αναξαγόρας συνελήφθη από τους Τούρκους στη Σμύρνη όπου κάποιος δήμιος τον σκότωσε παίρνοντάς του το κεφάλι με ένα τσεκούρι.

Τι συνέβη με την Ουρανία; Εκείνη δεν τόλμησε να βγει από τη θάλασσα από το φόβο της μην πέσει στα χέρια των Τούρκων και μη γνωρίζοντας την τύχη του συζύγου της έμεινε επί 16 ώρες μέσα στη θάλασσα ως τα ξημερώματα της επόμενης μέρας οπότε ένα εμπορικό ιταλικό πλοίο την αντιλήφθηκε ημιλιπόθυμη, την περισυνέλεξε και αφού με τεράστιες προσπάθειες την συνέφερε το πλήρωμα, την μετέφερε σώα στη Ρόδο και από εκεί με τη φροντίδα του καπετάνιου του ιταλικού πλοίου έφθασε στον Πειραιά.

Εν τω μεταξύ στον δρόμο προς τη Σμύρνη προπορευόταν μια μεγάλη ομάδα από γυναικόπαιδα κι ανάμεσά τους και τα δυο ανήλικα παιδιά του Αναξαγόρα, που τα συνόδευε η πιστή υπηρέτριά τους Ειρήνη, μια αγαθή και καλόκαρδη Βουρλιώτισσα. Όταν νύχτωσε σταμάτησαν κοντά στη θέση «Ταλιάνι» όπου διανυκτέρευσαν. Το πρωί ξεκίνησαν την πορεία προς τη Σμύρνη. Κατά τις 9 30΄ π.μ. και ενώ περνούσαν μπροστά από τον Μπαλτζόβαν, όπου οι Τούρκοι είχαν συγκεντρώσει χιλιάδες αιχμαλώτους και ομήρους Έλληνες, ανάμεσά τους ήταν και ο Αναξαγόρας Κορές, ο οποίος είχε συλληφθεί πριν από μερικές ώρες και γλύτωσε την εκτέλεση επειδή οι Τούρκοι που τον έπιασαν ήθελαν να τον σκοτώσουν αμέσως, αλλά διαφωνούσαν μεταξύ τους για τον τρόπο θανάτωσής του. Μερικοί ήθελαν να τον σφάξουν, άλλοι να τον τουφεκίσουν, άλλοι να τον κρεμάσουν ζωντανό. Εξ αιτίας της διαφωνίας τους τον μετέφεραν στον Μπαλτζόβα στο στρατόπεδο με τους άλλους αιχμαλώτους.

Την ώρα που περνούσε η ομάδα με τα γυναικόπαιδα μπροστά απ’ το χώρο που βρίσκονταν οι αιχμάλωτοι Βουρλιώτες, στο δρόμο του Μπαλτζόβα που βγάζει στα Τρία Πηγάδια και το Κοκάρ Γιαλή, ο Αναξαγόρας είδε τυχαία τα δυο του αγγελούδια με την Ειρήνη. Τα αγκάλιασε σαν τρελός, τα φίλησε και κλαίγοντας τα παρέδωσε στην υπηρέτρια λέγοντάς της «το νου σου στα παιδιά Ειρήνη, πρόσεξέ τα και σώσε τα, η μητέρα τους πνίγηκε μέσα στο γιαλό. Φύλαξέ τα μέχρι να μ’ αφήσουν ελεύθερο και θα έρθω να σας συναντήσω…». Τα παιδιά έφυγαν για τη Σμύρνη και μετά από λίγες ημέρες έφθασαν στον Πειραία χάρη στην ικανότητα και τον ηρωισμό της πιστής υπηρέτριας Ειρήνης.

Ο Αναξαγόρας όμως δεν γύρισε. Οι μόνες υπάρχουσες πληροφορίες για την τύχη του είναι ότι, οι Τσέτες που τον οδήγησαν προς την Μαγνησία μαζί με ένα ατέλειωτο καραβάνι αιχμαλώτων, τον έβριζαν συνεχώς, ως δύστροπο, οχληρό και «αιωνίως βραδυπορούντα». Γι αυτό και τον κακομεταχειρίζονταν και στο τέλος τον έσφαξαν μαζί με δυο άλλους βουρλιώτες συνοδοιπόρους του, τον Κόκο Παραρά και τον Γιάννη Κορδοπάτη, του οποίου ο άλλος αδελφός Δημήτριος βρήκε οικτρό θάνατο στο γεφύρι των Βρυούλλων.

Η Ουρανία Κορέ ενώ βρισκόταν ακόμη στην Ρόδο έμαθε ότι τα παιδιά της ζουν και όταν έφθασε στον Πειραιά τα βρήκε και τα έσφιξε στην αγκαλιά της. (εφημερίδα ΠΑΤΡΙΣ 23-24 ΙΑΝΟΥΑΡΊΟΥ 1930). Η Ουρανία ζούσε φτωχικά όπως όλοι οι πρόσφυγες σε ένα σπιτάκι στον Βύρωνα. Ο γιος της Λευτέρης σπούδασε με πολλές δυσκολίες Οικονομικές επιστήμες και έγινε υπάλληλος. Ο Κώστας δεν άντεξε τις κακουχίες και σε ηλικία 19 ετών πέθανε από φυματίωση. Η Ουρανία Κορέ πέθανε το 1936 σε ηλικία 46 ετών.

ΓΕΩΡΓΙΟΣ (ΓΕΩΡΓΗΣ) ΚΟΡΕΣ

Ο Γεώργιος Κορές ήταν και αυτός έμπορος σταφίδας και ανέπτυξε ιδιαίτερη δράση ως έφορος της Αναξαγορείου σχολής σε διάφορες περιόδους. Πέθανε στην Αθήνα το 1928.

ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΗΣ Κ. ΚΟΡΕΣ

Ο Θεμιστοκλής Κορές ήταν αδελφός του Αναξαγόρα Κορέ, με τον οποίο διατηρούσαν τον εμπορικό οίκο σταφίδας με τη φίρμα «ΑΦΟΙ Κ. ΚΟΡΕ».

ΙΩΑΝΝΗΣ Σ. ΚΟΡΕΣ

Ο Ιωάννης Κορές ήταν βουρλιώτης πρόσφυγας στην Αθήνα. Υπηρέτησε ως αξιωματικός στην Αστυνομία πόλεων και υπήρξε αξιόλογος αθλητής.

ΓΕΩΡΓΙΟΣ Κ. ΚΟΡΕΣ

Ο Γεώργιος Κ. Κορρές (Μπουρούνης) γεννήθηκε στην Κωμιακή το 1868 ή 1870 (α.μ.518 ή 862) και νεαρός έφυγε στα Βουρλά όπου δούλευε στα αμπέλια. Στα Βουρλά απέκτησε μεγάλη περιουσία (αμπελοκαλλιέργειες) και επιδόθηκε στο εμπόριο της σταφίδας και στην παραγωγή και το εμπόριο ρακής. Οι αδελφές του στην Κωμιακή Μαρία-συζ. Νικ.Δ. Λεβογιάννη και Ασπασία-συζ. Ιω. Χατζοπούλου-Μιχαλοδοϊάννη, με τις οποίες είχε στενή αλληλογραφία, έλεγαν ότι είχε πάνω από 40 καζάνια απόσταξης ρακής και με την περιουσία που είχε μπορούσε να συντηρήσει επί 6 μήνες το ελληνικό εκστρατευτικό σώμα της Μικράς Ασίας. Με τη σύζυγό του Μαντώ απέκτησε δύο παιδιά τον Κων/νο (1905) και την Μαρίτσα, η οποία παντρεύτηκε τον ναξιώτη Αλέκο Τζαννετή.

Η Μαρίτσα τον Σεπτέμβριο του 1922 με την πυρπόληση των Βουρλών, όντας έγκυος, μαζί με τη μητέρα και τον αδελφό της έφυγαν για τη Σμύρνη, αλλά στον δρόμο πέσανε πάνω σε Τσέτες και για να σωθούν έπεσαν στη θάλασσα. Κατάφεραν να σωθούν και να φθάσουν στην Ελλάδα. Ο Γεώργιος Κορές και ο γαμπρός του Αλ. Τζανετής συνελήφθησαν από τους Τσέτες και εκτελέστηκαν.

Ο γιος του Κων/νος, που γεννήθηκε στα Βουρλά το 1905, σώθηκε κι αυτός με τη μητέρα του στην Ελλάδα. Στην Αθήνα όπου διέμεναν ο Κων/νος δραστηριοποιήθηκε στα προσφυγικά σωματεία και ασχολήθηκε με τα προβλήματα των προσφύγων. Αναδείχτηκε σε σημαντικό παράγοντα των προσφυγικών βουρλιώτικων σωματείων της Αθήνας και εκλέχτηκε Πρόεδρος της κοινότητας Υμηττού. Παντρεύτηκε την Ειρήνη Κορρέ του Χρήστου και της Μαρίας και απέκτησαν τρεις κόρες, την Μαντώ (1925), την Βασιλική (1927) και την Γεωργία (1931). Ο Κων/νος Γ. Κορρές πέθανε το 1973. Το σπίτι του, ένα διώροφο παραδοσιακό προσφυγικό κτίσμα διασώζεται στην πλατεία Υμηττού.

ΣΩΚΡΑΤΗΣ ΚΟΡΕΣ

Ο Σωκράτης Κορές ήταν βουρλιώτης σταφιδέμπορος και συνεταίρος του οίκου «Α. Κ. ΚΟΡΕΣ και ΣΙΑ». Υπήρξε σημαντικός κοινοτικός παράγοντας από τα πιο δραστήρια και ικανά στοιχεία της ζωής των Βουρλών κατά την τελευταία περίοδο. Έδρασε κυρίως σε πολλές περιόδους και με ζήλο υποδειγματικό ως έφορος της Παναγίας και της Αναξαγορείου Σχολής.

Ο Σωκράτης συμμετείχε στην επιτροπή των Προκρίτων των Βουρλών, η οποία επισκέφτηκε τον βασιλιά Κωνσταντίνο στο Κορδελιό τον Ιούνιο 1921 με τον ερχομό του στη Σμύρνη. Η αντιπροσωπεία έμεινε απόλυτα ικανοποιημένη από τη συνάντηση με τον βασιλιά, από την εν γένει συμπεριφορά και τις δηλώσεις του. και με τη συνέχιση του Μικρασιατικού πολέμου με εντονότερη προσπάθεια. Ήταν η εποχή που οι δυσμενείς διαθέσεις των Ελλήνων της Μικράς Ασίας απέναντι στο νέο καθεστώς της Ελλάδας άρχισαν να αμβλύνονται.

Ο Σωκράτης συνελήφθη από τους πρώτους όταν μπήκε στα Βουρλά ο τουρκικός στρατός. Οι πρώτοι τους οποίους συνέλαβαν ήταν οι πρόκριτοι και ιδιαίτερα όσοι συμμετείχαν στην επιτροπή Μικρασιατικής άμυνας. Είχε και αυτός μαρτυρικό θάνατο.